بررسی آمارهای مختلف سازمان‌ها و نهادهای متولی امر گردشگری نشان می‌دهد که شهر مشهد با پذیرایی سالانه از بیش از 20 میلیون گردشگر که بخش زیادی از آنها با خرید بلیط هواپیما به این شهر می‌آیند، بزرگترین شهر توریستی و گردشی ایران به حساب می‌آید.
اگرچه دلیل اصلی جلب این حجم بالای مسافر وجود حرم مطهر امام هشتم شیعیان در شهر مشهد است، با این همه سایر جاذبه‌های گردشگری شهر مانند مساجد یا حمام‌ها و خانه‌های تاریخی هم نقش زیادی در موفقیت مشهد به عنوان یک شهر گردشی دارند.
از جمله این جاذبه‌ها، مجموعه خانه رجایی شهر مشهد است که به عنوان یک خانه تاریخی باعث جلب توجه علاقه‌مندانی زیادی شده است.
در این مقاله قصد داریم تا با بررسی جنبه‌های مختلف مرتبط با خانه رجایی، برخی از مهمترین و مفیدترین اطلاعات و نکات مرتبط با این خانه تاریخی را در اختیار خوانندگان قرار دهیم.
تاریخچه خانه رجایی
همانطور که پیش از این هم اشاره شد، یکی از جاذبه‌های شهر مشهد که باعث می‌شود علاقه‌مندان از شهرهای مختلفی مانند تبریز و به روش‌های مختلفی مانند خرید بلیط چارتر تبریز مشهد به مشهد بیایند، خانه تاریخی رجایی است.
خانه رجایی بنایی واقع در خیابان پرتو (خیابان سرشور 20) است. بررسی‌های ساختمان و مدارک و اسناد موجود نشان می‌دهد که تاریخ ساخت قدیمی‌ترین بخش آن به اواخر دوران قاجار یا اوایل دوران پهلوی باز می‌گردد.
در حقیقت این خانه از دو ساختمان مجزا تشکیل شده است که قدمت بنای دو طبقه واقع در سمت غرب مجموعه تنها به حدود 30 سال پیش باز می‌گردد، اما بنای اصلی آن چیزی در حدود 100 قدمت دارد.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که این خانه به سفارش یکی از تجار معروف شهر مشهد به نام آقای رجایی ساخته شده است که فرش فروش بوده است و به همین دلیل هم به نام خانه رجایی شناخته می‌شود.
البته اشاره به این نکته ضروری است که این مجموعه اکنون از خانه مسکونی شخصی تغییر کاربری داده و به صورت یک مهمان سرا فعالیت می‌کند.
معماری بیرونی خانه رجایی و ویژگی‌های آن
خانه رجایی می‌تواند یکی از جاذبه‌های دیدنی برای مسافرانی باشد که به روش های مختلف، برای مثال از طریق خرید بلیط هواپیما به شهر مشهد مسافرت کنند.
این بنا در زمینی به مساحت 800 متر مربع و در داخل کوچه پرتو (بعد از گذر از پیچ کوچه) و در بخش باریک این کوچه قرار گرفته است.
بازیدکنندگان در نگاه اول و بعد از گذر از درب خانه با نمای اصلی، بزرگ و متقارن خانه روبرو می‌شوند. گفتنی است که درب اصلی این خانه آهنی بوده است که در سال‌های اخیر و به دنبال بازسازی مجموعه، این درب تعویض شده است.
در روبروی ساختمان اصلی خانه رجایی، حیاط بزرگ و مشجر مجموعه قرار دارد که دربردارنده یک حوض و سه باغچه بزرگ می‌باشد.
مصالح استفاده شده به عنوان کفپوش در این بخش از خانه، آجرهایی به نام آجر قداقی است که دارای رنگ خاکستری بوده و به شکل مربع و لوزی هستند.
باید به این نکته هم اشاره کرد که در سال‌های اخیر و به دنبال تغییر کاربری این خانه، چند بنای مختلف مانند سرویس بهداشتی، اتاق سرایداری و اتاق نگهبانی به حیاط مجموعه اضافه شده است.
معماری درونی بخش قدیمی خانه رجایی و ویژگی های آن
شاید یکی از مهمترین ویژگی‌ها برای مسافرانی که به روش‌های مختلفی مانند تهیه بلیط لحظه آخری کیش مشهد به این شهر آمده‌اند و تصمیم به بازدید از مجموعه خانه رجایی گرفته‌اند، موضوع معماری داخلی مجموعه است.
در اینباره باید گفت که اولین نکته مهمی که باید درباره معماری داخلی خانه رجایی به آن اشاره کرد، معماری نامتقارن این بخش از مجموعه است.
ساختمان قدیمی این مجموعه قسمت های مختلفی دارد که از جمله آنها می‌توان به مطبخ خانه، حوض خانه و دو اتاق در طبقه اول و همچنین چندین اتاق تو در تو در طبقه دوم اشاره کرد. اتاق‌های خواب اصلی این خانه در طبقه دوم قرار گرفته و دارای سقف‌های چوبی هستند.
ساکنان خانه برای دسترسی به طبقه دوم هم از دو راه پله چوبی استفاده می‌کرده‌اند. شایان ذکر است که درب‌های چوبی هم بین اتاق‌های تو در توی طبقه دوم تعبیه شده است. پنجره‌های نورگیر خانه هم به سمت حیاط مصفا و مشجر مجموعه مشرف هستند.
یکی از ویژگی‌های زیبایی شناختی اصلی خانه رجایی که باعث علاقه‌مند شدن افراد مختلف به بازدید از این منزل و به دنبال آن تهیه بلیط هواپیما برای مسافرت به مشهد می‌شود، موضوع گچ بری‌های زیبای این خانه است.
در جاهای مختلف این بنا، به خصوص سردرها و پنجره‌ها، از انواع و اقسام گچ‌بری‌ها، به خصوص گچ‌بری‌هایی با طرح‌ها و اشکال گل و بته استفاده شده است.
بخش عمده‌ای از این گچ‌بری‌ها با رنگ‌های زیبا و با ظرافت خاصی تزئین شده‌اند. علاوه بر این برای محافظت گچ‌بری‌های بیرونی در برابر عوامل جوی مانند باران، از قرنیز زیبایی استفاده شده است.
علاوه بر گچ بری، از دیگر تزئینات به کار رفته در بنای خانه رجایی می‌توان به پنجره‌های چوبی این مجموعه اشاره کرد که در اشکال مربع و مستطیل و خفاظ‌های فلزی، ظاهری بسیار زیبا به این ساختمان بخشیده‌اند.
معماری بخش جدید خانه رجایی
همانطور که پیش از این هم اشاره شد، در حدود 30 سال پیش یک بنای جدید به سمت غرب این مجوعه اضافه شده است.
این بنای دو طبقه هم دارای بخش های مختلفی مانند آشپزخانه، اتاق‌های خواب و سرویس بهداشتی است. علاوه بر این، این ساختمان جدید دارای یک ایوان بزرگ هم هست که از طریق اتاق‌های خواب می‌توان به آن دسترسی پیدا کرد.
اتاق خواب‌های این بخش از ساختمان هم دارای پنجره‌های چوبی بزرگ دو یا سه لتی هستتند.
گفتنی است که معمار این قسمت از ساختمان تلاش کرده است تا با استفاده از آجر در نمای این بخش، ارتباط و پیوستگی کلی ساختمان را حفظ کند.
