مرداد ۱۴۰۱، تا زمان نگارش این متن ۶۹ کشته و ۴۵ نفر مفقودی در اثر سیل فراگیر در بسیاری از نقاط کشور؛
خرداد ۱۴۰۱، تعداد ۴۳ فوتی در اثر ریزش ساختمان متروپل آبادان؛ اسفند ۹۷ و فروردین ۹۸ سیل در ۲۵ استان کشور با بیش از ۸۰ نفر کشته؛دی ماه ۱۳۸۲، زلزله بم با بیش از ۳۰ هزار کشته فقط در عرض ۱۲ ثانیه!
اتفاقاتی از این دست در کشور ما کم نبوده است و هر بار تعداد زیادی از هموطنانمان جان خود را در اثر این اتفاقات از دست میدهند.
ایران جز کشورهای زلزله خیز و در عین حال سیل خیز است و اینکه این دست از حوادث طبیعی و بعضا غیر طبیعی، باز هم در ایران تکرار شود، دور از ذهن نخواهد بود.
در میان کشته شدگان و قربانیان این حوادث علاوه بر کسانی که در بیرون از ساختمان‌ها در مسیر حادثه قرار گرفته و جان خود را از دست داده‌اند، عده‌ای هم در داخل ساختمان، قربانی ریزش ساختمان در اثر سیل یا زلزله شده‌اند.
اما در زمانی که پیشرفت تکنولوژی به مرحله‌ای رسیده است که با مقاوم سازی ساختمان‌ها، میتواند حداقل از تعداد قربانیان این حوادث کم کند، آیا وقت آن نرسیده است که با معماری و ساخت اصولی و استفاده از مصالح با کیفیت و تکنولوژی‌های روز، ساختمان‌هایی ایمن در برابر سیل و زلزله داشته باشیم و از جان و مال خود محافظت کنیم؟
امروزه علاوه بر روش‌های قدیمی، روش‌ها و تکنولوژی‌های پیشرفته‌ای هم برای ایمن‌سازی ساختمان‌ها ابداع شده و مورد استفاده قرار می‌گیرند.
اجرای فونداسیون‌های استاندارد و اصولی تا حد زیادی از تخریب ساختمان در برابر لرزش‌های زمین لرزه جلوگیری میکند. استفاده از بتن در ساختمان‌های بتنی، سبب استحکام فشاری بالایی برای ساختمان میشود، اما بتن به تنهایی جوابگوی ایمنی ساختمان نیست؛ چرا که با وجود مقاومت زیاد در برابر نیروهای فشاری، ضعف زیادی در برابر نیروهای کششی دارد. نیرویی که بر اثر لرزش‌های زلزله به ساختمان‌های بتنی وارد میشود، بسیار مخرب خواهد بود و معمولا باعث ریزش آن می‌گردد. از این رو با اجرای فونداسیون‌های مهندسی و اصولی، با استفاده از انواع میلگرد، در کنار بتن، کمبود مقاومت بتن در برابر نیروهای کششی را جبران کرده و این امر سبب ایمنی بیشتر ساختمان میشود.
بنابراین اجرای فونداسیون‌های اصولی میتواند یک راه خوب و مطمئن برای کاستن آثار مخرب و جبران ناپذیر زمین لرزه باشد.
با توجه به نقش اساسی میلگرد در فونداسیون و کاربردهای زیاد آن در ایمنی و استحکام ساختمان، قیمت میلگرد برای یک پروژه ساختمانی حائز اهمیت است، اما باید توجه داشت که در کنار فونداسیون اصولی، استفاده از مصالح با کیفیت و مطمئن هم، نقش زیادی در این ایمنی بازی میکند و دقت به خرید مصالح استاندارد و با کیفیت در این زمینه، بسیار حائز اهمیت است
و در قیمت روز آهن آلات، مانند قیمت میلگرد، قیمت تیرآهن و… کیفیت مصالح که خود یکی از معیارهای اصلی اطمینان و ایمنی پروژه است، یکی از ارکان اصلی تعیین کننده قیمت است که نباید آن را نادیده و کم اهمیت گرفت.
علاوه بر مقاوم سازی ساختمان در برابر زلزله، با توجه به اینکه ایران، کشوری سیل خیز هم به حساب می‌آید، بنابراین شناخت و استفاده از روش‌هایی برای مقاوم سازی ساختمان در برابر سیل هم، بسیار اهمیت دارد. هرچند که بهترین پیشنهاد، پرهیز از ساختن خانه و ساختمان در مسیر سیلاب‌ها و حریم رودخانه‌هاست که بیشترین احتمال را در دریافت خرابی‌های ناشی از سیل دارند؛ اما به عنوان روش‌های دیگری جهت کاستن خرابی‌های ناشی از سیل میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- مرتفع سازی ساختمان بالاتر از سطح سیلاب
یکی از روش‌های مقابله با خرابی‌های ساختمان، ناشی از وقوع سیل است که برای این کار میتوان با استفاده از روش‌هایی خاص تشخیص داد که ساختمان باید در چه ارتفاعی برای در امان ماندن از شر سیل، ساخته شود. یک روش رایج برای بنای سازه بر روی ستون، شمع یا پایه است.
- استفاده از مصالح مقاوم در برابر سیل:
مصالح مقاوم در برابر سیل، مصالحی هستند که می‌توانند حداقل تا ۷۲ ساعت قرار گرفتن در معرض آب، بدون اینکه آسیب جدی ببینند، مقاومت کنند. در صورت عدم استفاده از مصالح مقاوم، سیل میتواند باعث جابجایی فونداسیون و خرابی ساختمان شود. از جمله مصالح مقاوم در برابر آسیب‌های ناشی از سیل میتوان به بتن، آجر لعاب دار، فوم عایق‌بندی، چسب مقاوم در برابر آب، رنگ اپوکسی پلی استر و… اشاره کرد.
فونداسیون در واقع بخش مهمی از مقاومت یک ساختمان است که مانع از فرورفتن ساختمان در زمین میشود و بدیهی است که در مبحث مقاومت ساختمان در برابر سیل، بر اهمیت آن افزوده میشود؛ چرا که سیل زمین و ساختمان را سست‌تر کرده و زمینه را برای فرو ریختن ساختمان، مهیاتر میکند.
استفاده از پی و فونداسیون اصولی و نوع متناسب با نیاز آن ساختمان میتواند نقش مهمی در مقاوم سازی ساختمان در برابر سیل داشته باشد.
یکی از روش‌های خوب فونداسیون مقاوم در برابر سیل، فونداسیون منفذدار است. این نوع از فونداسیون سبب میشود که در هنگام جاری شدن سیل، آب از زیر ساختمان گذر کند، بدون آنکه صدمه‌ای به ساختمان وارد شود.
قطعا در بسیاری از تصاویر خرابی‌های ساختمان بر اثر سیل، دیده‌اید که یک ساختمان بزرگ، بدون اینکه کوچک‌ترین آسیبی در بدنه و ظاهر آن دیده شود، یکباره و به صورت کامل فرو می‌ریزد و نابود میشود. در اینجا اهمیت عایق بودن و ضد آب بودن کف ساختمان هم مشخص میشود تا بتوان از چنین ریزش‌هایی هم در ساختمان جلوگیری کرد.
با تکنولوژی امروز، استفاده از مواد نانویی، برای اینکار مناسب است و حتی میتوان فضاهای خالی و آبراه‌ها را هم ضد آب کرد.
ضد آب کردن بخش‌های مختلف ساختمان میتواند کمک بزرگی به مقاومت ساختمان در برابر سیل داشته باشد.
سخن آخر و نتیجه گیری:
بی شک هربار که حوادثی شبیه سیل و زلزله در هرجایی از دنیا اتفاق می‌افتد و عده‌ای قربانی این حوادث می‌شوند، احساسات و عواطف انسانی همه ما تحت تاثیر این حزن و اندوه قرار می‌گیرد.
علاوه بر آن قطعا لحظه‌ای بیم تکرار این اتفاق و قربانی شدن خودمان هم، از ذهن همه ما عبور کرده است.
هرچند، همانطور که گفته شد، بهترین و اولین پیشنهاد، دوری از ساخت ساختمان در مراکز پر خطر اینچنینی است اما در کنار آن، با پیشرفت تکنولوژی روز، وقتی میتوان با ایمن سازی ساختمان از آسیب‌های مالی و جانی این گونه از حوادث تا حد زیادی کم کرد، بدیهی است که مایلیم این روش‌ها را بشناسیم و در مقاوم سازی ساختمان‌های خود از آنها بهره ببریم.
علاوه بر روش‌های نامبرده در این مطلب، روش‌ها و تکنولوژی‌های دیگری هم برای مقاوم‌سازی ساختمان‌ها وجود دارد که با روش‌های مختلف میتواند این محافظت را افزایش دهد.
در کنار استفاده از روش‌ها و معماری‌های اصولی و مقاوم، نباید لزوم استفاده از مصالح باکیفیت و استاندارد از برندهای شناخته شده و مطمئن بازار را نادیده گرفت چرا که بخش زیادی از این مقاوم سازی، در گرو کیفیت مصالح استفاده شده برای کار است.
با تکیه بر دانش و تکنولوژی روز، مصالح با کیفیت و سپردن کار به افراد متخصص، با تجربه و متعهد، حفاظت از جان و مال خود را ایمن‌تر کنیم تا کمتر شاهد عوارض و آسیب‌های حوادث تلخ اینچنینی باشیم.
