تجهیزات استفاده شده در صنعت برق و الکترونیک بسیار گسترده هستند. هر دسته از این تجهیزات کار خاصی انجام می‌دهند و از میان آنها کنتاکتورها و رله‌ها کنترل جریان الکتریسیته و انتقال اطلاعات را میان سیستم‌های الکترونیکی بر عهده دارند. قابلیت‌های سیستم با استفاده از این دو عنصر الکتریکی به نحو چشمگیری افزایش می‌یابد. این دو عنصر الکتریکی هر کدام عملکردهای متفاوتی دارند؛ در این مقاله درباره تفاوت میان رله حفاظتی و کنتاکتور صحبت خواهیم کرد.
رله حفاظتی
رله‌های حفاظتی عناصری الکترومغناطیسی هستند که کاربرد آنها حفاظت از تجهیزات الکتریکی و الکترونیکی در برابر جریانات ناگهانی شدید، ولتاژ بیش از حد، اتصالی و غیره است. رله‌های کمکی نوع خطر را تشخیص داده و به خوبی می‌توانند آن را مدیریت کنند.
رله حفاظتی وظیفه نگهداری و ایمنی سیستم را بر عهده دارد به این صورت که در صورت اختلال در شدت جریان و ولتاژ، اتصالی و آسیب‌های احتمالی دیگر بلافاصله مسیر جریان را از ورود به قسمت آسیب دیده مدار منحرف می‌کند. از رله برای حفاظت از ترانس‌ها، موتورها، ژنراتورها و سایر تجهیزات در برق صنعتی استفاده می‌شود.
رله‌های حفاظتی در انواع مختلفی ساخته می‌شوند که هر کدام کاربرد خاص خود را دارند. یکی از بهترین تولید کننده‌های این رله‌ها نیز زیمنس است که تونسته یکی از با کیفیت ترین و بادوام ترین تجهیزات را روانه بازارها کند. رله زیمنس را می‌توانید به راحتی از نمایندگی و تامین کنندگان این محصولات تهیه کنید.
برای مثال رله‌های حفاظتی دیفرانسیل برای محافظت از ترانس‌ها و موتورهای الکتریکی و محافظت از تجهیزات روی مدار از اثرات افزایش جریان طراحی شده اند.
رله حفاظتی نوعی دستگاه الکترونیکی است و برای پیشگیری از خطرات الکتریکی در سیستم‌های الکتریکی و الکترونیکی به کار می‌رود. ساختمان رله حفاظتی شامل بخش‌های زیر است:
حسگر
حسگرها وضعیت جریان ولتاژ و سایر پارامترهای الکتریکی را مشخص می‌کنند. این سنسورها شامل گیرنده‌های جریان، ولتاژ، دما یا سایر کمیت‌های فیزیکی هستند و کمیت‌های مورد نظر را اندازه‌گیری می‌کنند.
پردازشگر
بخش پردازش شامل مدارهای الکترونیکی بوده و سیگنال‌های الکتریکی ارسال شده توسط حسگرها را دریافت و پردازش می‌کند.
منطقی
این بخش از مدارهایی تشکیل شده است که کار تصمیم گیری درباره قطع یا وصل کردن جریان را انجام می‌دهند.
بخش خروجی
این بخش سیگنال‌های ایجاد شده توسط پردازشگر را به قسمت خروجی رله ارسال می‌کند. خروجی رله به دستگاه‌هایی مانند کنتاکتور و سوئیچ منتقل می‌شود.
کنتاکتور
کنتاکتور نیز شبیه به رله و در واقع یک دستگاه الکترومغناطیسی است. عموماً کنتاکتورها در مدارهای دارای جریان قوی به کار می‌روند. کنتاکتور به دلیل قابلیت کار کردن با جریان‌های قوی و سه فاز در کنترل موتورها و تجهیزات توان بالا استفاده می‌شود.
این تجهیز از سیم پیچ و چند کنتاکت تشکیل شده و به صورت یک سوئیچ عمل می‌کند.
از کنتاکتور برای کنترل ولتاژ و جریان در سیستم‌های برقی، سیستم‌های صنعتی، ساختمانی و خودروها به طور گسترده به کار می‌رود.
کنتاکتور از مجموعه سیم‌های الکتریکی تشکیل شده که به یک سیم کنترل و یک یا چند خروجی متصل هستند. با فعال شدن سیم کنترلی، کنتاکتور باز و جریان سیم خروجی قطع می‌شود. در زمان غیر فعال بودن سیستم کنترلی، کنتاکتور بسته و جریان به سیم خروجی متصل است.
استفاده از کنتاکتور امکانات بسیاری را برای سیستم فراهم می‌کند. این قطعه قابلیت سوئیچ جریان بین مدارهای مختلف را داشته از این رو برای استفاده در کاربردهایی که چندین مدار در آنها نیاز به تغییر دارند بسیار مناسب است.
کنتاکتور در سیستم‌های برقی امکان کنترل و مدیریت جریان برق را فراهم می‌کند. همچنین، این قطعات با قابلیت سوئیچ بین مدار در سیستم‌هایی که جریان در چندین مدار تغییر می‌کند، بسیار کاربرد دارند.
کنتاکتور نیز مانند رله، یک دستگاه الکترومکانیکی است که معمولاً برای کنترل جریان الکتریکی با توان بالا مناسب به کار می‌رود. در واقع، کنتاکتور به طور معمول برای کنترل موتورها و تجهیزات مشابه با توان بالا استفاده می‌شود.
تفاوت‌های رله و کنتاکتور
این دو عنصر الکتریکی در واقع قطعاتی الکترو مکانیکی هستند که در سیستم‌های الکتریکی و الکترونیکی به کار گرفته می‌شوند. اما تفاوت‌های مهمی در میان آنها وجود دارد. ساختار عملکردی این دو تجهیز تا حدی شبیه به هم است. هر دوی این سیستم‌ها از ویژگی‌های الکترومغناطیسی برای جابجا کردن جریان استفاده می‌کنند. اما به دلایل فنی که در ساخت این تجهیزات وجود دارد کاربرد آنها کاملاً از هم متفاوت است. در واقع مهمترین تفاوت این دو عنصر الکتریکی کاربرد آنها است.
از رله حفاظتی برای حفظ مدار الکتریکی از آسیب‌های ناشی از افزایش ولتاژ و جریان یا اتصالی استفاده می‌شود. این رله‌ها خطر و نوع آن را تشخیص داده و بلافاصله عملکرد کنترلی را برای رفع آن انجام می‌دهند.
رله حفاظتی عموماً برای محافظت از تجهیزاتی همچون ترانس‌ها، موتورها، و سایر تجهیزات برق صنعتی و غیر صنعتی استفاده می‌شود.
از سوی دیگر، کنتاکتور یک قطعه الکترومکانیکی است که برای کنترل جریان و ولتاژ در سیستم‌های برقی و الکترونیکی طراحی شده است. به عنوان مثال، کنتاکتورها معمولاً برای کنترل موتورها، پمپ‌ها و سایر تجهیزات در صنایع مختلف استفاده می‌شوند.
رله حفاظتی برای حفاظت از آسیب‌های احتمالی به کار می‌رود در حالی که کنتاکتور برای کنترل و مدیریت سیستم‌های برقی کاربرد دارد.
به طور کلی از رله حفاظتی انتظار داریم تا از مدار در برابر اتفاقات احتمالی مختلف محافظت کند. اما کنتاکتور بیشتر ابزاری صنعتی برای کنترل و مدیریت جریان‌های ارسالی به قسمت‌های مختلف مدار است.
در پایان
کنتاکتور و رله حفاظتی دو ابزار متفاوت هستند و هر کدام مزایا و محدودیت‌های خود را دارند.
نحوه کارکرد این دو تجهیز الکتریکی شباهت زیادی با هم دارد. اما تفاوت‌های اساسی ای که در آنها وجود دارد کاربرد‌های آنها را کاملاً از هم متفاوت ساخته است. رله حفاظتی برای حفظ ایمنی مدار و کنتاکتور برای سوئیچ کردن جریان روی مدارهای مختلف استفاده می‌شوند.
