امروزه با توجه به افزایش استفاده کاربران از فضای مجازی و اپلیکیشنهای مختلف برای برقراری ارتباط، لازم است که با ضوابط و قوانین حاکم بر دنیای مجازی نیز آشنا شویم.
توهین در فضای مجازی نیز یکی از آن دسته جرائمی است که با افزایش روزافزون ابزار ارتباطات و رسانهها بسیار ترویج یافته است.
با در دسترس قرار گرفتن گوشیهای هوشمند و دسترسی به نرمافزارهای اجتماعی شاهد افزایش دسترسی افراد جامعه به فضای مجازی و در پی آن افزایش جرایم سایبری هستیم.
جرم فحاشی در فضای مجازی نیز مانند دنیای واقعی است و تفاوتی ندارد چرا که این امر همان قدر که در دنیای واقعی ناپسند و زشت است در دنیای مجازی نیز نکوهیده است و برای آن مجازات تعیین شده است.
فضای مجازی علاوه بر مزیتهای فراوانی که دارد و موجب سهولت برخی امور شده دارای مضرات و اشکالاتی نیز هست یکی از این اشکالات ناشناخته بودن افراد در این فضاست که موجب میشود برخی از افراد با سوء استفاده از این موقعیت به جرائم مختلف بپردازند.
جرم توهین در فضای مجازی
قانونگذار در ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی در رابطه با جرم توهین سخن گفته است؛ بر اساس این ماده توهین به افراد از قبیل فحاشی و استعمال الفاظ رکیک اگر موجب حد قذف نباشد مستوجب جزای نقدی درجه ۶ خواهد بود.
توهین و اهانت به اشخاص در هرگونه فضایی جرم تلقی میشود. سابق بر این مجازات جرم توهین بر اساس قوانین پیش از تصویب قانون کاهش مجازاتهای تعزیری علاوه بر جزای نقدی تا ۷۴ ضربه شلاق نیز بود، اما به موجب تصویب کاهش مجازات توهین و فحاشی در قانون جدید حبسهای تعزیری مجازات شلاق حذف گردید.
علاوه بر این در قانون مجازات مقام شخص نیز مورد توجه است بنابراین اگر موضوع فحاشی ارزشهای دینی و اجتماعی جامعه باشد یا اینکه فرد دارای مقام و منصب تعیین شده در قانون مجازات باشد مطابق مواد ۵۱۳۵۱۴ و ۶۰۹ و همچنین ماده ۴۲ قانون وکالت و ماده ۲۰ لایحه قانونی استقلال کانون وکلا و ماده ۳۰ قانون مطبوعات مجازاتهای تعیین شده متفاوت و متغیر خواهد بود.
همچنین در قانون جرائم رایانهای که در رابطه با جرائم فضای مجازی صحبت میکند ادله الکترونیکی همانند عکس، صدا، فیلم، متن و غیره میتواند علیه افراد مجرم به کار رفته و موجب علم قاضی نسبت به وقوع جرم در بستر فضای مجازی شود.
منظور از توهین چیست؟
این سوال مهمی است که ممکن است ذهن افراد را به خود مشغول کند که در خصوص تشخیص توهین و الفاظ توهین آمیز چه معیاری وجود دارد؛ این نکته قابل توجه است که معیار در نظر گرفته شده برای تشخیص الفاظ توهین آمیز عرف است و برای تشخیص این موضوع که چه لفظی توهین آمیز محسوب میشود باید مقام قضایی با در نظر گرفتن عرف و عادات زمان و مکان شخصیت و وضعیت اجتماعی مخاطب توهین را به درستی تشخیص دهد.
وجود شرایطی برای تحقق جرم توهین لازم است که در ادامه به شرح آنها میپردازیم؛
- رفتار یا گفتار شخص توهین کننده باید رفتاری مهم باشد و صرف رفتار خلاف ادب برای تحقق جرم توهین کافی نیست.
- فحاشی و توهین باید نسبت به شخص معینی صورت بگیرد اگر فردی به طور کلی به یک اجتماع توهین کند مرتکب توهین نشده است.
- توهین به افراد متوفی توهین نیست مگر آن که عرفا توهین به بازماندگان آن فرد متوفی محسوب شود.
- توهین در فضای مجازی میتواند شامل به کار بردن الفاظ رکیک یا انجام رفتاری مانند پخش عکس نوشته و مانند آن که موجب توهین به شخص یا اشخاص معینی میشود، باشد.
- انجام توهین در فضای مجازی میتواند در پیام رسانهای مختلف از قبیل واتساپ، اینستاگرام، تلگرام و غیره به شکلهای مختلف صورت گیرد.
البته باید توجه داشت که اگر توهین فرد شامل نسبت زنا و لواط باشد فرد موهن باید تحت عنوان جرم قذف مورد مجازات حدی قرار گیرد.
پیگیری توهین در فضای مجازی
برخلاف تصور عموم که امکان پیگیری و شکایت از فرد توهین کننده را امری غیر ممکن میدانند؛ افراد میتوانند با مراجعه به دادسرای جرایم یارانه ای اعلام جرم کرده و سپس شکایت خود را ثبت نمایند.
پس از ثبت شکایت از طریق دادسرای جرائم یارانهای یا دفتر خدمات الکترونیک قضایی بازپرس پرونده را جهت انجام تحقیقات لازم به پلیس فتا ارجاع میدهد.
پلیس فضای مجازی نیز پس از بررسی متن شکایت موضوع را بررسی خواهد کرد و بعد از جمع آوری ادله لازم پرونده را به دادسرا بازگشت میدهد.
دادسرا نیز پس از بررسی تحقیقاتی که صورت گرفته اگر ادله کافی باشد اقدام به صدور کیفرخواست و ارجاع پرونده به دادگاه کیفری میکند و دادگاه نیز با بررسی پرونده اقدام به صدور رای مقتضی خواهد کرد.
در خصوص پروندههای کیفری اصولا دادگاه محل وقوع جرم یا محل کشف جرم صلاحیت رسیدگی خواهد داشت، لذا در خصوص جرم توهین در فضای مجازی با توجه به صدور رای وحدت رویه شماره ۷۲۱ دادگاه محل تحقق نتیجه جرم برای رسیدگی صالح است. بنابراین محل تحقق نتیجه جرم محلی است که فرد بزه دیده از توهین فرد مجرم آگاه شود.
