Black Friday یا همان جمعه سیاه روزی است که در فرهنگ کشور آمریکا بسیار مخصوص محسوب میشود. بیایید این روز را که در سالهای اخیر، در اثرِ جهانی سازی و تجارتِ الکترونیک بیشتر از قبل مورد توجه قرار گرفته را بهتر بشناسیم.
به چه روزی بلک فرایدی گفته میشود؟
Black Friday یا جمعه سیاه هر ساله به 1 روز پس از تاریخِ جشن شکرگزاری در آمریکا گفته میشود. روز شکرگزاری یا جشنِ شکرگزاری، جشن و تعطیلاتی رسمی در آمریکا است که در آخرین پنجشنبه ماه نوامبر برگزار میشود؛ به همین دلیل، تاریخ بلک فرایدی یا روز شکرگزاری هرسال با سال قبل متفاوت است. در مثال، تاریخِ شکرگزاری در سالهای 2019 تا 2022، بهترتیب 29، 27، 26 و 25 ماهِ نوامبر است.
فرهنگِ بلک فرایدی و تولّد 68 سالگی بلک فرایدی
تاریخ بلک فرایدی 2020 در کشورِ ما، 7 آذر 1399 میباشد. اولین روز بعدِ جشن شکرگزاری، در فرهنگِ کشور آمریکا به روز شروعِ فصلِ خرید کریسمس شناخته شده است. این فرهنگ آمریکایی از سال 1952 شروع شد؛ امّا استفاده از نام Black Friday (بلک فرایدی) برای روز یاد شده از دهههای اخیر به شهرت فراوان رسید.
در روز Black Friday، بسیاری از فروشگاهها در تمامِ آمریکا محصولات و کالاهای خود را با تخفیفهای بسیار زیاد و بالا به فروش میرسانند و زودتر از روزهای عادی فروشگاه را باز میکنند و حتی برخی اوقات، فروشگاههای پرفروش از ساعتهای پایانی روز شکرگزاری آمادهی خدمترسانی به مشتریان هستند. تمایل بالای مردم به خرید در Black Friday باعث شده تا برخی از ایالتهای آمریکا همچون ایالتِ کالیفرنیا، روز پس از شکرگزاری را هم به فهرست تعطیلات رسمی خود اضافه کنند.
تاریخچهی روزِ جمعه سیاه یا Black Friday
سابقهی جمعه سیاه Black Friday به تعریفی دیگر یعنی بزرگترین روز حراج در دنیا، به قرن بیستم بازمیگردد؛ ولی اصطلاح Black Friday حتی به قرن نوزدهم نیز میرسد. کلمهی « Black یا مشکی و سیاه» در فرهنگهای زیادی برای شرح مصیبت و بلا استفاده میشود.
در فرهنگ آمریکایی نیز، این اصطلاح برای روزهایی استفاده میشود که مصیبتهای عمومی رخ داده بودند. اولین بار در سال 1869، عبارتِ Black Friday برای روزی بهکار گرفته شد که بازار طلا در ایالات متحده بهدلیل سوءاستفادهی چند معاملهگر، با نگرانی و ترس شدید سرمایهگذاران روبهرو شد.
اولینباری که Black Friday برای روز پس از جشن شکرگزاری بهکار رفت، در مقالهای در سال 1951 و ژورنال Factpry Management and Maintenance میباشد. همین ژورنال برای بارِ دیگر این عبارت را در نوامبر سالِ 1952 بهکار برد و اینبار هم اصطلاح Black Friday ربطی به خرید و حراج نداشت. در اصل، تعداد زیادی از کارگران در آن سالها، به بهانهی مریضی و بیماری از رفتن به کارخانه پس از یک روز تعطیل رسمی خودداری میکردند. آنها با استفاده از این کار، تعطیلی معادل 4 روز برای خود مهیا میکردند.
در آن دوران بود که اصطلاحِ جمعه سیاه یا Black Friday را پلیس فیلادلفیا و راچستر هم استفاده کرد. ترافیکی که با شروع فصل خرید کریسمس در خیابانها ایجاد میشد، حکم مصیبت را برای نیروی پلیس داشت که به استفاده از اصطلاح جمعه سیاه و شنبه سیاه منجر شد. پس از مدتی که مدیریت ترافیک آسانتر شد، کارشناسان روابطعمومی عبارتهایی را همانند Big Friday و Big Saturday را برای روزها پیشنهاد کردند که البته با استقبال چندانی از مردم رو به رو نشد.
استفاده از عبارتِ Black Friday اولین بار در آمریکا!
در دهههای بعدتر از آن اتفاق، کم کم استفاده کردن از اصطلاح Black Friday بهعنوان شلوغترین روز فروش در آمریکا افزایش یافت.
رسانههایی همانند نیویورک تایمز و فیلادلفیااینکوایر، در دهههای 1970 و 1980 با تبلیغاتِ خود شهرت Black Friday را افزایش دادند. در ابتدای دههی 1980، فروشندگان تعریفِ جالبی برای جمعه سیاه ارائه کردند. فروشندگان ادعا میکردند در طی سال، از ماهِ ژانویه تا نوامبر، در ضرر مالی فعالیت میکنند و گزارششان همیشه با خسارت و ضرر همراه است و اولین روز فصل خرید کریسمس، برای آنها حکم شروع دوران سود را دارد.
ممیزان مالیاتی و حسابرسانِ مالی از رنگ قرمز برای نشاندادن ضرر مالی فروشنده و رنگ سیاه برای نشاندادن سود استفاده میکردند. درنتیجه، Black Friday همان روزی بود که رنگ گزارش درآمدی فروشگاهها از قرمز به سیاه تغییر میکرد.
بابانوئل و ارتباط آن اینبار با جمعه سیاه!
تاریخچهی جمعه سیاه در فرهنگ آمریکا به رژهی بابانوئل (Santa Claus Paade) هم مرتبط است. مردمِ آمریکا برای جشنگرفتن روز شکرگزاری، رژههایی هم برگزار میکنند که بابانوئل در آخرِ رژه حرکت میکند. این حرکت آنها یعنی بابانوئل بهزودی میآید و آمادهشدن مردمِ آمریکا برای مهمترین تعطیلات پس از روز شکرگزاری را نشان میدهد. در قرنهای 19 و 20، فروشگاههای بزرگی در آمریکا و کانادا از رژههای بابانوئل برای بازاریابی و تبلیغات خود بهره بردند و بهنوعی پشتیبان مالی رژه هم بودند.
در نهایت این مراحل به مرورِ زمان ادامه پیدا کرد تا زمانی که اولین روز پس از جشن شکرگزاری، بهعنوان اولین روز فصل خرید در آمریکایشمالی شهرت یافت. فرهنگ مردمِ آمریکا همیشه مخالف تبلیغات فصل خرید کریسمس پیش از جشن شکرگزاری بود.
با پدیدآمدن Black Friday، فروشندگانِ کالا مجبور بودند تا تبلیغات خود را زودتر شروع کنند. این قبیل کارها زمانی با مخالفت مستقیم رئیسجمهور آمریکا نیز همراه شد. در نهایت در سالهای اخیر و با رشد نفوذ تجارت الکترونیک در فرهنگ خریدِ مردم، سنتهای قدیم نیز بهمرورِ زمان فراموش شدند.
کمپین آمازون با نام Prime Day
در این باره، آمازون در ژوئیهی سال 2015 روز تخفیفی را به نامِ Prime Day برگزار کرد که تخفیفهای بیشتری هم درمقایسه با Black Friday ارائه میدارد. این روند در سالهای بعد هم دامه داشت و حتی فروشگاههای بیشتری با غول تجارت الکترونیک همراه شدند که به وجود آمدن روز جدیدی بهنام «جمعه سیاه ماه جولای (Black Friday in July)» منجر گردید.
اینبار تولدِ روزی با نام پنجشنبه سیاه
فروشگاههای ایالت متحده با گذشت سالها و افزایش تمایل مردم به خرید در جمعه سیاه، تصمیم گرفتند فروشگاههای خود را در ساعتهای ابتدایی روز باز کنند تا مشتریانشان با خیال راحتتر و آسودهتری خرید کنند. این روند باعث شد تا حتی زمانی اصطلاح «پنجشنبه سیاه» متولد شد؛ هرچند روند نام برده شده آنقدر ادامهدار نبود و تقریبا شکست خورد.
Black Friday این بار در ایران و سایرِ نقاطِ جهان
در سالهای اخیر، تجارت الکترونیک و در صدر فعالان آن، آمازون غولِ خرده فروشی جهان نقش بسیار مهمی را در توسعهی فرهنگ Black Friday یا جمعه سیاه ایفا کردهاند. تخفیفهای عجیب و حتی باورنکردنی فروشگاههای آنلاین برای اجناسشان، بهمرور خرید در جمعه سیاه را به فرهنگی بینالمللی هم تبدیل کرد.
این تأثیر و نفوذ فرهنگی تا به حدی رشد کرد که خرید در جمعه سیاه آمریکا آنقدر پیش رفت که به ایران هم رسید و در سالهای اخیر، شاهد برگزاری جمعه سیاه ” Black Friday” در فروشگاههای اینترنتی کشورمان نیز هستیم.
کشورهای بزرگ جهان و روزِ حمعه سیاه
علاوه بر آمریکا، کشورهای فرانسه، هند، بریتانیا، کانادا، استرالیا سوئیس ، نیوزیلند، مکزیک، رومانی، آلمان با رویدادهای جمعه سیاه بزرگ یا Black Friday شناخته میشوند. در این کشورها، مراسم ویژهای برای Black Friday برگزار میشود و خرید تخفیفدار به فروشگاههای آنلاین محدود نیست؛ هرچند بسیاری از کاربران در کشورهای مذکور نیز امروزه خرید آنلاین در سرویسهای مشهورِ آمازون و والمارت و دیگران را ترجیح میدهند.
برگزاری کمپینی شبیه به جمعه سیاه توسط غول خرده فروشی چین
غول چینی تجارت الکترونیک، علیبابا، رویدادی مشابه با جمعه سیاه یا Black Friday را در کمپینشان راهاندازی کرد که در سالهای اخیر، چندین بار رکورد فروش آمازون و رقبای آمریکایی خود را شکسته اند.
روز مجردها (Singles’ Day) 11 نوامبر هرسال در چین برگزار میشود؛ روزی که در تقویم بهصورت ۱۱/۱۱ دیده شده است و تکرار عدد یک در آن، نشانهای از مجردبودن افراد معنا و تفسیر میشود. شرکتِ علیبابا با بهرهبرداری از این اصطلاح چینی، فروش ویژهی پلتفرمهای گوناگون خود را در آن پیادهسازی کرد که چندبار رکورد فروش آمازون و والمارت و حتی مجموع کل فروش بلک فرایدی را شکست.
Black Friday و کمپینهای ایرانی، تولد سوالی تازه در ذهنِ مردم
استفاده زیاد فروشگاه های اینترنتی از اصطلاح بلک فرایدی یا Black Friday در کمپینهای آنلاین و در میان کاربران ایرانی در سالهای اخیر به قدری افزایش یافته است که این سؤال را برای مردم ایجاد کرده؛ جمعه سیاه یا همان Black Friday در ایران چیست یا بلک فرایدی در ایران چه روزی است؟ بسیاری از کاربران بهدنبال تاریخ بلک فرایدی در ایران هستند تا شاید بتوانند از تخفیفهای زیاد فروشگاههای آنلاین داخلی و خارجی در شرایطِ بد اقتصادی بهرهمند شوند.
تاریخِ بلک فرایدی ۲۰۲۰ در ایران، ۷ آذرماه ۱۳۹۹ است
امکانِ خرید کردن از فروشگاههای خارجی همچون آمازون در ایران در سالهای قبل با وجود فشارها و تحریمها کمی آسانتر شده است. بههمیندلیل، کاربرانِ زیادی در سالهای اخیر بهدنبال تاریخِ روز بلک فرایدی در کشورمان ایران بودند تا ازطریق همین راههای واسط یا دوستان و آشنایان ساکن در کشورهای دیگر، خریدهای تخفیفدار خود را انجام دهند.
همین روند باعث شد تا فروشگاههای آنلاین ایرانی نیز بهمرور برنامههایی برای فروش تخفیفدار به کاربران داخلی اجرا کنند که تجربههایی همراه با شکست و موفقیت بههمراه داشت.
حراجمعهی بامیلو از معدود اولین بارها در ایران!
فروشگاه اینترنتی بامیلو برای اولینبار رویدادی به نامِ «حراجمعه» را در ایران برگزار کرد تا همزمان با بلک فرایدی آمریکا، محصولات خود را با تخفیف بیشتری به کاربران خود بفروشد. زمانی بعدتر از این اتفاق دیجیکالا هم با کمپینِ«جمعه به خرید» به این رویداد اضافه شد و رویکردی همانندِ آن را در پیش گرفت. دیجیکالا البته نسخهی داخلی دیگری از بلک فرایدی را هم با عنوانِ کمپینِ «یلدای شگفتانگیز» برگزار میکند.
دوشنبه سایبری، کمپینی تازه و عجیب!
استقبال فروشگاههای آنلاین از Black Friday باعث شد در سالهای ابتدایی دههی 2000، اصطلاحِ غیر آشنا و نامشهوری بهنام «دوشنبه سایبری» یا Cyber Monday متولد شود. خردهفروشان در سرتاسر کشورِ آمریکا متوجه شدند بسیاری از خریداران بهدلیل شلوغی روز Black Friday ترجیح میدهند در اولین دوشنبه پس از روز شکرگزاری، خریدهای تخفیفدار خود را آنلاین و با آسایش و امنیت بیشتری انجام دهند.
فروش آنلاین در این روز سال به سال بیشتر شد و در سال 2010، رکورد فروش در دوشنبه پس از شکرگزاری به نزدیکی Black Friday رسید. اصطلاح Cyber Monday یا دوشنبه سایبری از همان زمان بهمرور بهشهرت رسیده بود. در سالهای بعدی، حتی فروش سایبر ماندی در برخی موارد بیشتر از بلک فرایدی شد.
آمار فروش و درآمد فروشگاههای آنلاین در Cyber Monday، در سالهای ابتدایی دههی 2010 بهمرور در هفتهی پس از روز نام برده هم با افزایش همراه شد. فروشگاهها به این نتیجه رسیدند که خریداران تا یک هفته پس از سایبر ماندی، هنوز بهدنبال پیشنهادهای تخفیفدار هستند؛ درنتیجه، اصطلاح دیگری موسوم به «هفتهی سایبری» (Cyber Week) هم در رسانهها معروف شد.
حقایقی جالب دربارهی جمعه سیاه یا بلک فرایدی
آمار فروش Black Friday یا جمعه سیاهِ آمریکا در سالهای اخیر نشاندهندهی اوجگیری خرید در این روز بوده است. جمعه سیاه یا Black Friday از چند سال پیش بهعنوان پرفروشترین روز برای خردهفروشان چه آفلاین و یا چه آنلاین آمریکایی شناخته میشود. برای مثال، آمارِ سال 2017 جمعه سیاه نشان داده که مجموع خرید کاربران را 58/3 میلیارد دلار میباشد که بهمعنای 335/47 دلار خرید برای هر یک از کاربران است.
آمارهایی که هرسال از خریدِ آمریکاییها در Black Friday یا روزِ جمعه سیاه منتشر میشود، ما را با عوامل جالبی رو به رو میکند. برای مثال، تعداد مشتریان والمارت در Black Friday از تعداد کل بازدیدکنندگان از دیزنیلند در یک روز نیز بیشتر میشود. فروشِ آنلاین هم در فروشگاههای آنلاین هرساله رکوردشکنی میکند و سیستم مدیریت زیرساخت فروشگاههای آنلاین هرسال برای پاسخ به نیاز شدید مجبور به بهینهسازی هر چه بیشتر میشوند.
فوتیها در ایالات متحده بر اثرِ جمعه سیاه
تعداد افرادی که در Black Friday زخمی میشوند یا فوت میکنند، آمار بسیار عجیبی دارد و برخی آمارها تعداد آنها را از افرادی بیشتر گزارش میکنند که هرساله براثر حملهی کوسه در آمریکا جان خود را از دست میدهند.
نارضایتی کارکنان برای کار در روز شکرگزاری
یکی از نکات جالب دربارهی جمعه سیاه یا Black Friday که از استقبال بینظیر مردم ناشی شده، نارضایتی کارمندان در خردهفروشیها است. فروشگاههای کوچکوبزرگ بهمنظور آمادهشدن برای فروش عظیم جمعه سیاه نیاز دارند کارمندانشان یک روز قبل یعنی در روز شکرگزاری در محل فروشگاه حضور داشته باشند. آمریکاییها روز شکرگزاری را روزی بسیار مهم در فرهنگ خود میدانند و هیچکسی را نمیتوان یافت که از کارکردن در روز شکرگزاری رضایت داشته باشد.
در آخر، الزام کارگران و کارمندان برای کارکردن در آن روز باعث شد در رخدادهای گوناگون، آنها اعتراضهای گستردهای را ازطریق اتحادیههای کارگری مطرح کنند. در این بین، بسیاری از فروشگاهها نیز از خسارتهای واردشده بهخاطر هجوم مردم در روز جمعه سیاه شکایت میکنند و حتی در این روز تعطیل و بسته هستند.
دستهبندیهای پرفروش جمعه سیاه یا Black Friday
شاید در نگاه اول فرض کنیم فروش کالاهای سرگرمی در Black Friday بیشتر از تمامی دستههای دیگر باشد ولی سهم عمدهای از کاربران در این روز بهدنبال تخفیف بیشتر برای خرید تجهیزات الکترونیک و سرگرمی مانند تلویزیون و کنسولهای بازی هستند، فروش کالاهای ارزانقیمت و ملزومات منزل، هرساله در این روز رکورد میشکند. حتی والمارت در یکی از آمارهای خود پیژامه و انواع لباس راحتی را پرفروشترین دستهی کالایی در جمعه سیاهش بیان کرده بود.
جمعه سیاه یا Black Friday یا هر نام دیگری که برای آن انتخاب کنید، متعلق به فرهنگ آمریکا است و ابزارهای جهانیسازی و رشد فناوری باعث شد این فرهنگ به مرورِ زمان به کل جهان هم صادر شود. امروزه، اکثر مردم در سرتاسر جهان منتظر روز حمعه سیاه هستند و حتی بدون همذاتپنداری با فرهنگ تعطیلات شکرگزاری و کریسمس، تنها بهدنبال تخفیف بیشتر برای خریدهای خود هستند؛ روندی که باردیگر به تأثیر بالای مصرفگرایی بر جهتگیری از فرهنگ مردم را نشان میدهد.
آیا شما در روزِ Black Friday خرید میکنید؟ تجربهی خود از خرید در روز جمعه سیاه را با دانوتک در میان بگذارید.
