طرحواره درمانی چیست؟
طرحواره درمانی نوع جدیدی از درمان است که عناصری از درمان شناختی رفتاری (CBT)، روانکاوی، نظریه دلبستگی، و درمان هیجان مدار را ترکیب می‌کند. این یک رویکرد یکپارچه است که هدف آن درمان اختلالات شخصیت و سایر مشکلات مربوط به سلامت روان است که به گزینه‌های درمانی دیگر پاسخ نمی‌دهند. طرحواره درمانی می‌تواند به ویژه برای درمان اختلال شخصیت مرزی مفید باشد. در طرحواره درمانی، شما با یک درمانگر کار خواهید کرد تا طرحواره های خود را که گاهی اوقات طرحواره های ناسازگار اولیه نامیده می‌شوند، کشف و درک کنید. طرحواره ها الگوهای نا کار آمدی هستند که اگر نیازهای عاطفی افراد در کودکی برآورده نشود، در آنها ایجاد می‌شود.
طرحواره ها چطور شکل می‌گیرند؟
یکی از بزرگترین عوامل در ایجاد طرحواره ها برآورده نشدن نیازهای عاطفی اصلی در دوران کودکی است. این نیازهای اصلی عبارتند از:
- احساس امنیت و دلبستگی ایمن به دیگران
- احساس هویت و خودمختاری
- آزادی بیان و درخواست آنچه از دیگران نیاز دارند
- امنیت و محدودیت ها و مرزهای مناسب سن کودک
- توانایی بازی کردن
علاوه بر این، چهار نوع تجربه منفی نیز می‌تواند به رشد طرحواره ها کمک کند. این 4 تجربه شامل:
- نیازهای برآورده نشده: این می‌تواند زمانی اتفاق بیفتد که شما محبتی از مراقبین دریافت نکنید یا دیگر نیازهای عاطفی اصلی را برآورده نکنید.
- آسیب دیدن یا قربانی شدن: مثلا وضعیتی که در آن آزار، ضربه یا ناراحتی شدیدی را تجربه کرده اید.
- افراط یا تفریط در محدودیتها: والدین شما ممکن است بیش از حد محافظت کننده باشند یا بسیار سهل گیر باشند و معنی مرزبندی را به شما انتقال ندهند.
- درونی سازی رفتارها و باورهای والدین: شما ممکن است با برخی از رفتارها و باورها همذات پنداری کنید و برخی دیگر را درونی کنید. بعضی از آنها ممکن است به طرحواره ها تبدیل شوند، و برخی دیگر به حالت هایی تبدیل می‌شوند که سبک های مقابله نامیده می‌شوند و در ادامه توضیح خواهیم داد.
انواع طرحواره ها
بیشتر مردم درگیر بیش از یک طرحواره هستند. کارشناسان 18 طرحواره مجزا را شناسایی کرده اند، اما همه آنها در یکی از پنج این دسته قرار می‌گیرند:
- کناره گیری و قطع ارتباط: شامل طرحواره هایی است که ایجاد روابط سالم را دشوار می‌کند.
- اختلال در استقلال و عملکرد: شامل طرحواره هایی است که ایجاد حس اعتماد به خود و عملکرد را در بزرگسالی دشوار می
- اختلال در مرزبندی و محدودیتها: طرحواره هایی که بر خود کنترلی و توانایی احترام به مرزها و محدودیت ها تأثیر می‌گذارد.
- ایثار افراطی: طرحواره هایی که فرد در آن نیازهای دیگران بیشتر از نیازهای خودش اولویت دارد.
- مراقبت بیش از حد و بازداری، شامل طرح‌واره‌هایی است که فرد برای اجتناب از شکست یا اشتباه، به طور افراطی خود و احساساتش را کنترل و سرکوب می‌کند.
همچنین 18 طرحواره اصلی شامل: طرحواره محرومیت عاطفی، طرحواره بی اعتمادی، طرحواره وابستگی، طرحواره نقص یا شرم، طرحواره استحقاق، طرحواره خود رشد نیافته، طرحواره بیگانگی یا انزوای اجتماعی، طرحواره رها شدگی، طرحواره آسیب پذیری ، طرحواره شکست، طرحواره عدم کنترل خود، طرحواره تأیید، طرحواره تنبیه، طرحواره معیارهای سختگیرانه، طرحواره منفی نگری یا بدبینی، طرحواره ایثار، طرحواره انقیاد
سبک های مقابله‌ای در طرحواره درمانی
در طرحواره درمانی، واکنش های شما به طرحواره ها به عنوان سبک های مقابله‌ای شناخته می‌شود. اینها می‌توانند شامل افکار، احساسات یا رفتار باشند. آنها به عنوان راهی برای اجتناب از احساسات دردناک و طاقت فرسا که در نتیجه یک طرحواره خاص تجربه می‌شوند، ایجاد می‌شوند. سبک های مقابله‌ای می‌توانند در دوران کودکی مفید باشند، زیرا وسیله‌ای برای بقا هستند. اما در بزرگسالی می‌توانند طرحواره ها را تقویت کنند. هیچ قانون خاصی در مورد اینکه کدام طرحواره ها به کدام سبک های مقابله‌ای منجر می‌شوند وجود ندارد. سبک مقابله شما ممکن است بر اساس خلق و خوی کلی شما یا حتی سبک های مقابله‌ای باشد که از والدین خود آموخته اید. آنها همچنین از فردی به فرد دیگر متفاوت هستند. سبک مقابله‌ای شما می‌تواند در طول زمان تغییر کند، اگرچه طرحواره ها ثابت می‌مانند. سه سبک اصلی مقابله وجود دارد:
1. تسلیم شدن
این شامل پذیرش یک طرحواره و اجازه بروز کامل آن است و معمولاً منجر به رفتاری می‌شود که الگوی طرحواره را تقویت یا ادامه می‌دهد. برای مثال، اگر تسلیم طرحواره‌ای شوید که در نتیجه غفلت عاطفی شکل گرفته است، ممکن است خود را در رابطه‌ای با غفلت عاطفی بیابید.
2. اجتناب کردن
اجتناب کردن یعنی تلاش برای زندگی بدون طرحواره. ممکن است از فعالیت‌ها یا موقعیت‌هایی که احتمالاً می‌توانند باعث ایجاد یا تقویت طرحواره شوند یا در شما احساس آسیب‌پذیری ایجاد کنند، اجتناب کنید. اجتناب از طرحواره شما ممکن است شما را مستعد مصرف مواد، رفتار پرخطر یا اجباری و سایر رفتارهایی کند که باعث حواس پرتی می‌شوند.
3. جبران افراطی
در این سبک، تلاش برای مبارزه با یک طرح واره از طریق مخالفت کامل با آن است. این ممکن است پاسخی سالم به یک طرح واره به نظر برسد، اما جبران بیش از حد معمولاً افراطی و ناسالم است و اغلب منجر به اعمال یا رفتارهایی می‌شود که بر روابط شما با دیگران تأثیر بگذارد.
تکنیک های طرحواره درمانی
طرحواره درمانگران ممکن است از چندین تکنیک در طول درمان استفاده کنند. برخی از تکنیک ها ممکن است برای برخی افراد و طرحواره ها، بهتر از دیگران کار کنند. اگر تکنیک خاصی برای شما کارساز نیست، حتماً به درمانگر خود اطلاع دهید:
1. تکنیک های هیجانی
تکنیک های هیجانی شامل استفاده از احساسات برای مقابله با طرحواره ها است. آنها به شما کمک می‌کنند تا احساسات را به طور کامل تجربه کنید و آنها را در فضای امن درمان بیان کنید. تکنیک های رایج احساسی شامل تصویرسازی هدایت شده و ایفای نقش است.
2. تکنیک های بین فردی
تکنیک های بین فردی به شما کمک می‌کند تا روابط خود را بررسی کنید تا روش هایی را که طرحواره ها بر آن ها تأثیر می‌گذارد، شناسایی کنید. دیدن نحوه تاثیر طرحواره ها و پاسخ ها در درمان می‌تواند به شما در کشف الگوهای مشابه در زندگی کمک کند. این ممکن است آوردن یک شریک یا دوست نزدیک به یک جلسه درمانی باشد.
3. تکنیک های شناختی
تکنیک های شناختی شامل شناسایی و به چالش کشیدن الگوهای فکری مضر است که از طرحواره ها ناشی می‌شود. شما با درمانگر خود کار خواهید کرد تا تجربیات زندگی را برای یافتن شواهدی که طرحواره را روی آن تاثیر گذارند، بررسی کنید.
4. تکنیک های رفتاری
تکنیک های رفتاری به شما کمک می‌کند تا با تغییر الگوهای رفتاری ناشی از سبک مقابله‌ای خود، انتخاب های مثبت و سالمی داشته باشید. برای تغییر الگوهای رفتاری، ممکن است بر روی مهارت های ارتباطی از طریق ایفای نقش کار کنید یا از طریق یک مشکل و راه حل با درمانگر خود صحبت کنید.
چطور طرحواره ها را شناسایی کنیم؟
در تست طرحواره یانگ، یا تست تله های زندگی که خود بنیانگذار طرحواره درمانی، آن را ساخته است، با پاسخ به سوالات طرحواره هایی که ممکن است در زندگی شما اثر گذار باشند مشخص می‌شود. در این تست هر 18 طرحواره بررسی می‌شود. همچنین توسط تست ذهنیت های طرحواره ای می‌توانید اطلاعات تکمیلی تری نسبت به طرحواره های خو.د بدست بیاورید.
